Wetgevend kader voor havenontvangstinstallaties

Ook de wetgever maakt er werk van om de mazen in het net steeds kleiner te maken voor het illegaal lozen van afval op zee. Een belangrijke schakel in dit verhaal zijn de havenontvangst­installaties die ervoor zorgen dat al het afval op een correcte manier van het schip gehaald wordt. Maar hoe zit dat nu precies en waar liggen de aandachtspunten voor de komende jaren?

Het belangrijkste wetgevende document voor de maritieme sector wat afval betreft is MARPOL, het Internationaal verdrag ter voorkoming van verontreiniging door schepen dat de Inter­nationale Maritieme Organisatie (IMO) initieerde. Het is in werking sinds 1978 en moet het lozen van afval op zee een halt toeroepen. Aanleiding voor het verdrag was de schipbreuk van de Torrey Canyon in 1967, tot dan toe de grootste olieramp. De algemene stelregel over hoe met afvalstromen wordt omgegaan is duidelijk. Hoe groter de mogelijke impact van een afvalstof op het milieu, hoe ­strenger de beoordeling zal zijn. In functie van voortschrijdend inzicht en evoluties in technieken, worden de grenzen steeds verlegd naar meer af­geven en minder lozen op zee.

Het verdrag kent opsplitsing in verschillende ­Annexen die afval indelen in aparte categorieën. De drie belangrijkste zijn Annex 1, 2 en 5. Annex 1 gaat over waswaters die verontreinigd zijn met minerale oliederivaten. Annex 2 handelt evenzeer over waswaters, maar dan deze waar geen ­minerale oliederivaten in vervat zitten. Er geldt een verdere opsplitsing in X, Y en Z die bepaalt wanneer de kapitein verplicht is om deze afvalstromen af te geven aan havenontvangstinstallaties. Annex 5 behandelt de vaste afvalstoffen. Dit stemt in grote mate overeen met wat er ­allemaal in bedrijfsafval kan aanwezig zijn: van keuken­afval tot papier, van oliehoudende vodden tot plastic verpakkingen. Een meer recente toevoeging is Annex 6. Hierin worden de afvalstoffen besproken die uit de behandeling van luchtemissies voor­komen. Schepen die op brandstof varen die meer dan 0,5% zwavel bevatten zullen bijvoorbeeld scrubbers moeten installeren om te zorgen dat er geen schadelijke emissies vrijkomen. 

Hoewel het milieubewustzijn bij de grote rederijen de voorbije jaren sowieso al werd aangescherpt, werd er ook een incentive systeem in het leven geroepen om schepen te motiveren hun afval af te geven aan een havenontvangstinstallaties. Een deel van de havengelden die ze betalen om aan te meren in een haven, krijgen ze terugbetaald in functie van het volume van de afvalafgifte. In eerste instantie ging dat om 30% van de factuur. Er zijn nu afspraken gemaakt om dat aandeel op te trekken tot 100% voor afval dat voldoet aan Annex 5. Het is wachten op de implementatie van deze beslissing in nationale wetgeving, maar het moet in elk geval een nieuwe stimulans bieden om minder afval in zee te dumpen. Daarnaast werd er gewerkt aan een meer uniform afval­certificaat. Wat er precies werd aangemeld, kon verschillen van land tot land en van haven tot haven. Dat is nu in overeenstemming gebracht. 

Waar voor Belgische havens wel nog verschil in zit, dat is de verdere uitsortering van het afval. En dat kan in de praktijk wel voor wat problemen zorgen. Alle vaste afvalstoffen vallen gewoon onder Annex 5, of het nu keukenresten of klein gevaarlijk afval betreft. Dat kan bij de aanmelding aan havenontvangstinstallaties niet verder opgesplitst worden volgens de regels die Marpol aanreikt. Maar moet aan wal dan wel nog verder worden uitgesorteerd.