Voornaamste belemmeringen voor de recyclage van PMD

In het kader van de ontwikkeling van de circulaire economie heeft minister van energie, Leefmilieu en Duurzame Ontwikkeling Christine Marghem een studie bevolen om de economische en technische belemmeringen voor recyclage in kaart te brengen. Dat gebeurt per afvalstroom. Vorig jaar kreeg PMD zijn rapport. Uit de studie bleek dat de voornaamste belemmeringen te maken hebben met de kunststoffractie.

In het kader van de ontwikkeling van de circulaire economie heeft minister van Energie, Leefmilieu en Duurzame Ontwikkeling Christine Marghem een studie bevolen om de economische en technische belemmeringen voor recyclage in kaart te brengen.

Volgens het jaarverslag van Fost Plus bestond de markt voor huishoudverpakkingen in 2016 uit 183.334 ton. 159.456 ton daarvan wordt reeds ingezameld en verstuurd voor recyclage, goed voor een recyclagegraad van 84%. Daarmee gooien we weliswaar hoge ogen in Europa, toch is niet alles rozengeur en maneschijn in deze cijfers. Voor plastics ligt het recyclagepercentage maar op 36%. Vandaar dat een nader onderzoek van de PMD-zak op zijn plaats is. In België zijn er negen sorteercentra voor PMD actief, die jaarlijks ongeveer 157.000 ton afval te verwerken krijgen dat met de blauwe zak wordt opgehaald. Daaruit wordt naar schatting 132.000 ton gerecycleerd, oftewel 84% De rest bestaat uit de zakken zelf, sorteerfouten, ingezamelde maar niet gerecycleerde afvalstromen en niet-efficiënte sortering.

Problemen vooral van toepassing op kunststoffracties

Uit een studie ter plaatse en gesprekken met de sorteercentra kwamen zeven zaken naar voren als voornaamste belemmering voor de recyclage. Het zijn niet de enige problemen, maar wel problemen waarvoor prioritaire actie kan worden ondernomen. Allen hadden te maken met de kunststoffractie. We overlopen ze in volgorde van belangrijkheid, rekening houdend met de huidige en toekomstige uitdagingen.

1) Verpakking opgebouwd uit verschillende materialen: minimaal 10.000 ton

Idealiteit moeten verschillende materialen met een minimum aan inspanning van elkaar gescheiden kunnen worden. Er bestaat echter niet voor alles een technisch rendabele oplossing. Een voorbeeld daarvan zijn blikjes uit aluminium en pet, die in verschillende grote Belgische ketens verkocht worden. Ook voor chipszakken, waar de aluminiumlaag licht en zuurstof vasthoudt zodat de chips langer houdbaar blijven, bestaat er momenteel geen scheidingsproces. Ten slotte geven ook de verzegelde verpakkingen voor verse producten zoals charcuterie, vlees en kaas problemen door de keuze van het soort kunststof (PVC), door het gebruik van meerdere lagen in het onderste gedeelte van het schaaltje en door de verzegeling die meestal uit meerdere lagen bestaat. Men zou bijvoorbeeld kunnen evolueren naar eenlagige petbakjes.

Het bekendste voorbeeld is een ketchupfles, waarbij een additief wordt gebruikt om de verpakking te beschermen tegen de zuurtegraad van tomaten. Dat is niet detecteerbaar met de huidige optische sorteertechnieken).

2) Ondoorzichtige pet of andere petkleuren: minimaal 3.000 ton

Het gebruik stijgt snel. Hoe homogener de afvalstroom van kleur is, hoe groter de hoeveelheden en dus hoe eenvoudiger de recyclage. Bepaalde kleuren geven vanaf een bepaalde intensiteit moeilijkheden wanneer ze gebruikt worden voor flessen/strapping. Momenteel zijn er geen oplossingen voor en worden dergelijke petflessen verbrand. Door snel ecodesign te introduceren zou dit kunnen verbeteren. Op lange termijn kan men op Belgisch of Europees niveau bepaalde petkleuren verbieden.

3) De sleeve:  meer dan 5.000 ton

Voor het recycleren heeft een sleeve het voordeel dat er geen lijm nodig is en dat er geen pigment hoeft te worden gebruikt om de fles te kleuren. De hoogte van de sleeve kan echter problemen geven, want als de fles volledig bedekt is kan het materiaal niet worden geïdentificeerd door optische sorteermachines. Het materiaal kan ook verschillen van de verpakking wat bijkomende problemen geeft. De enige oplossing is voorlopig een manuele nasortering of het gebruik van sleeves die meer dan 75% van de fles bedekken verminderen. Op middellange termijn kan rechtstreekse bedrukking een oplossing zijn.

4) Zwarte verpakkingen: 5.000 ton

Tot voor kort was optisch sorteren van zwart niet mogelijk. Door technologische vooruitgang kan dat wel al, maar het vraagt wel om een zorgvuldige voorbereiding van het materiaal. De kleur zwart geeft ook problemen in het eindgebruik. Het is vrijwel onmogelijk om transparante kunststof te maken van gekleurde gerecycleerde producten. Zwarte verpakkingen kan men daarom het beste beperken tot bepaalde kunststoffen of zelfs tot een bepaald type product met een gevaarsymbool.   

5) Ronde vormen en/of hoge dichtheid: 3.000 ton

In recyclage is het noodzakelijk dat verpakkingen worden samengedrukt. Dat moet horizontaal gebeuren, zodat de dop en het etiket herkenbaar blijven. Flessen tot 25 cl worden over het algemeen zeer zelden samengedrukt. Daardoor rollen ze over de band en kunnen ze niet correct geïdentificeerd worden. Datzelfde kan voorvallen bij flessen met een hogere dichtheid. Het is nodig om burgers bewust te maken van het belang van het goed samendrukken van de flessen. Er zouden ook nauwkeuriger instructies moeten komen voor verpakkers omtrent ronde of kleine verpakkingen.

6) Zelfde verpakking maar verschillende kunststoffen: tonnage moeilijk in te schatten

Het overstappen van de ene kunststof naar de andere wordt gestuurd door de markt en concurrerende fabrikanten. Bij het manueel sorteren achteraf wordt er vooral naar het merk gekeken. Maar als de kunststof kan verschillen, dan zorgt dat voor problemen. Temeer omdat er geen systematische gegevens beschikbaar zijn voor sorteercentra over de evolutie van de samenstelling van de op de markt gebrachte verpakkingen. De enige oplossingen ligt in een fijnere optische sortering en een uitgebreidere controle van de kunststoffen in verpakkingen, aangevuld met meer informatieoverdracht tussen fabrikanten, gebruikers en afvalbedrijven.

7) Complexiteit van verpakking

Dit probleem werd gesignaleerd door de recyclage­fabrieken, waarbij nieuwe materialen in kleine hoeveelheden in een verpakking aanwezig zijn in vergelijking met de basiskunststof. Deze zijn niet detecteerbaar met de huidige optische sorteertechnieken. De meest gebruikte vorm van barrières zijn multilayers, blends en coatings. Het bekendste voorbeeld is een ketchupfles, waarbij een additief wordt gebruikt om de verpakking te beschermen tegen de zuurtegraad van tomaten. De verscheidenheid aan additieven en barrières is echter zo groot dat het onmogelijk is om een exhaustieve lijst te geven van de daaraan verbonden recyclageproblemen.