Transport van afval niet zonder risico’s

Alles verandert. Dat blijkt ook zo te zijn voor de waarde van afval. Waar decennia geleden alles rond afval werd beschouwd als een kost, zien we niet alleen evolutie in de terminologie maar ook en vooral in de waardering. Hoe dichter bij de bron, hoe zwakker of negatiever de waarde. Maar eigenlijk spreken we enkel nog van restproducten. In de verschillende verdere stappen van de behandeling van die restproducten ontstaat een ketting van toegevoegde waarde. Recyclage is dus toegevoegde waarde. Recyclageactiviteiten brengen echter grote volumes, logistiek en veel transport met zich mee. Daaraan zijn zeer uiteenlopende risico’s verbonden. Concrete gevallen tonen dat ongebreideld aan.

Wat het gemakkelijkst tot de verbeelding spreekt is het ongeval op de weg met een lading die mogelijk toxisch is en op zich geen handelswaarde heeft. Op de autoweg vindt een aanrijding plaats waarin een oplegger dwars komt te botsen met andere voertuigen. Hierdoor is de lading geschonden en lekt zij uit de oplegger. Er zijn gewonden, verschillende andere voertuigen zijn door de dwarsliggende oplegger beschadigd en de lading bevindt zich verspreid over wrakken en wegdek. De verplichte BA-verzekering voor motorrijtuigen zal uiteraard een flinke portie van de schade voor haar rekening nemen: de gewonden, de schade aan de andere voertuigen, het opruimen van dat deel van de lading dat uit de oplegger over de weg gelopen is … Minder vanzelfsprekend is het lot van de trekker en de oplegger, die niet meer rijvaardig zijn. Wanneer zo voorzien, kan de takeling ten laste worden genomen door de omniumverzekering van de vrachtwagen. Al zal de politie zo goed als altijd de eerste takeling bevelen. Zo komen we uit op het lot van de lading. De verzekeraar BA van de vrachtwagen neemt enkel die kosten voor zijn rekening die gemaakt worden om het verder lekken te verhinderen (de onmiddellijke beveiliging tegen imminente schade). Andere kosten, zoals bijvoorbeeld het overladen, het tijdelijk stockeren, de quarantaine, de repatriëring en mogelijk ook de vernietiging, zijn voor rekening van de ladingbelanghebbende (bij vervoer voor eigen rekening) of de vervoerder (bij vervoer voor rekening derden).

Een vergister moet een nieuwe bacteriecultuur opstarten in zijn reactoren. Hij bestelt drie containers actief slib die over de weg gebracht moeten worden. Daarbij wordt het vervoer door een derde partij uitgevoerd. Onderweg moeten de containers overgezet worden en verblijven ze korte tijd in een transitzone. In enkele dagen tijd zwellen de containers en komen de zijwanden en het dak helemaal bol te staan. De oorzaak laat zich vermoeden: de bacteriën zijn (uiteraard) actief gebleven, terwijl het geproduceerde gas niet is kunnen ontsnappen. Bij het openen van een deurpaneel van één van die containers volgt door de grote druk een explosie en loopt de persoon daarbij ernstige letsels op. Er komt voor verder onderzoek en beveiliging een industriële en tegen explosie beveiligde schaar aan te pas. De containers worden opengeknipt, alsook de flexibags waarin het actief slib werd vervoerd. In dit geval heeft de lading een (beperkte) handelswaarde, maar is er een slachtoffer gevallen en zijn grote kosten gemoeid rond het incident: de tijdelijke afzondering van de containers, de beveiliging van de situatie met het openknippen, de schade aan de 20 ft containers, het wegnemen van de lading … Er is een interessante discussie te voeren over wie de verantwoordelijkheid voor het incident moet dragen, wanneer uiteindelijk blijkt dat voor dit transport voor een te grote flexibag en voor een onaangepast ontgassingsventiel werd gekozen. Ook hier worden de kosten in eerste instantie aangerekend aan … de ladingbelanghebbende.

De oplossing voor beide voorbeelden is uiteraard de transportverzekering. Maar of we nu spreken van de aansprakelijkheid van de vervoerder (op basis van het CMR-verdrag), dan wel van het risico van de belanghebbende, telkens stelt zich de vraag naar de waarde van de goederen. Die is immers voor de verzekeraar de maatstaf voor het verlies en voor de compensatie van de kosten. Is er sprake van onvoldoende, geen of negatieve waarde, dan moet je met de verzekeraar (toereikend) extra budget voor al die kosten bedingen. De transportverzekering is voor het vervoer van afval, restproducten en recyclaat dus uitermate relevant én vraagt evenzeer een goede inschatting van het risico.