Hoe kunnen we nog meer gebruikte matrassen gaan recycleren in België?

In België komen elk jaar ongeveer 900.000 matrassen op de markt. Met een gemiddeld gewicht van 15 kg per matras komt dit neer op een 13.511 ton aan terug te winnen materiaal. Al dit materiaal belandde via de grofvuilinzameling in ­verbrandingsinstallaties, en ging daarbij dus verloren. Daar kwam begin dit jaar verandering in.

Sinds 1 januari 2021 geldt in Vlaanderen een terugnameplicht voor gebruikte matrassen, de zogenaamde uitgebreide producentenverantwoordelijkheid (UPV). In Wallonië en Brussel gaat deze verplichting in op 1 januari 2023. Recyclageparken krijgen twee jaar de tijd om deze aparte inzameling te evalueren en hun infrastructuur hieraan aan te passen.

De terugnameplicht voor gebruikte matrassen wordt in goede banen geleid door het beheersorganisme Valumat. Zij zien er op toe dat matrassen uit het professionele circuit worden ingezameld door een private inzamelaar die door Valumat is erkend. Matrassen voor huishoudelijk gebruik worden selectief ingezameld via de recyclageparken of op vrijwillige basis door de handelaars.

De selectief ingezamelde matrassen belanden vervolgens in een ontmantelingscentrum om de ver­schillende te recycleren materialen (textiel, schuim, veren …) van elkaar te scheiden. In België is er slechts één zo’n ontmantelings­bedrijf, namelijk op de site van SUEZ in Sombreffe. Sinds 2015 verwerkt de site gebruikte matrassen, maar met de invoering van de selec­tieve inzamelplicht voor matrassen hoopt het bedrijf nu zijn activiteiten verder uit te breiden.

De terugnameplicht voor gebruikte matrassen focust op een selectieve inzameling met het oog op een hoogwaardige recyclage. Maar volgens de ladder van Lansink moet ook het hergebruik van gebruikte matrassen worden gereguleerd en een plaats krijgen op de markt. Om dit in het juiste kader te gieten, lopen er sinds enkele maanden gesprekken tussen Denuo, de gewestelijke overheden en hergebruikfederaties Herwin in Vlaanderen en Ressources in Wallonië. 

Volgens Denuo is er absoluut plaats voor hergebruik in een circulaire economie. Het is echter moeilijk om objectieve criteria voor hygiëne en comfort van matrassen vast te leggen. Vooraleer een matras na gebruik opnieuw op de markt mag worden gebracht, moet de matras eerst door een hygiëniseringsfase. Maar er is ook nog het aspect comfort. Het is moeilijk in te schatten na hoeveel jaar een matras nog kan worden hergebruikt.

Daarom heeft Denuo voorgesteld het hergebruik van matrassen te beperken tot zogenaamde ‘pre-consumer’-matrassen, zoals matrassen uit toonzalen, matrassen die werden teruggestuurd, matrassen met een foutje die daardoor niet werden verkocht … . In deze gevallen kan voorrang worden gegeven aan hergebruik omdat hun hygiëne en comfort niet in het gedrang zijn gekomen door veelvuldig gebruik. 

Tot slot is één van de grootste uitdagingen bij hergebruik de niet-gereguleerde parallelle export van matrassen naar het buitenland. Veel gebruikte matrassen belanden in andere continenten, waardoor hun hergebruik niet te traceren is. Het is belangrijk dat de autoriteiten de voor de export bestemde matrassen strikt reguleren om zo lokaal hergebruik en recyclage te bevorderen.