De jacht op zeldzame metalen

Er wordt dan vooral gekeken naar de zogeheten zeldzame elementen zoals yttrium, neodymium, lanthanium … Ze klinken u misschien niet zo vertrouwd in de oren maar doen meer dan een belletje rinkelen bij producenten van onder meer elektrische wagens, zonnepanelen, batterijen en koolstofarme verwarming. Ze zijn niet zozeer zeldzaam, maar worden meestal enkel in lage concentraties in de aardkorst teruggevonden, wat ontginning duurder maakt. Maar vandaag verdwijnen nog te veel van die kostbare materialen in het stort of de verbrandingsoven. Cewaste roept daarom op om dringend werk te maken van recyclage om tekorten in de nabije toekomst te vermijden. 

Cewaste is een Europees project dat viel onder het Horizon 2020 onderzoeks- en innovatieprogramma. Tijdens de looptijd van 2,5 jaar werden mogelijke bronnen van zeldzame metalen geïdentificeerd en werd er een certificatieschema ontwikkeld voor de behandeling van deze afvalstromen. Het project ging vooral dieper in op de inzameling, het transport en de verwerking van sleutel­types van afval die waardevolle en kritische grondstoffen bevatten, zoals elektrisch en elektronisch afval en batterijen. Europa definieert kritische grondstoffen (CRM’s) als grondstoffen die economisch belangrijk zijn en waar er veel risico’s rond bestaan in de toevoerketen. Ze zijn essentieel om het functioneren en de integriteit van onze industriële ecosystemen te bewaken. Denk bijvoorbeeld aan tungsten dat telefoons doet vibreren, gallium en indium die in ledtechnologie aanwezig zijn, siliconenmetaal in halfgeleiders, platinametalen in waterstofcellen en elektrolysers … In totaal werden er een dertigtal geïdentificeerd. Dat ze nog niet systematisch gerecycleerd worden, heeft alles te maken met de beperkte hoeveelheid waarin ze gebruikt worden in producten.

Om een veilige en een duurzame toevoer van deze CRM’s te vrijwaren heeft de Europese Commissie een actieplan op het getouw gezet. CRM’s zijn immers bepalend als we de stap willen zetten naar een koolstofarme maatschappij. De bedoeling is om de afhankelijkheid van Europa van andere landen en regio’s te verlagen, de aanvoer te diversifiëren door in te zetten op primaire en secundaire grondstoffen en ook de efficiëntie in het gebruik van deze grondstoffen te verhogen. Cewaste draagt hier zijn steentje toe bij door audits en certificaties op te stellen van traceerbare en duurzame behandelingsprocessen doorheen de volledige waardeketen. Door middel van recyclage kan de Europese economie immers op een duurzame manier toegang krijgen tot deze CRM’s. Het project heeft een vrijwillig certificatieschema ontwikkeld, gevalideerd en gelanceerd voor de inzameling, het transport en de verwerking van afvalstromen die hoge hoeveelheden van deze materialen bevatten.

Daarbij werd in eerste instantie ingezoomd op welke materialen het meest interessant waren, die dus met andere woorden hoge concentraties aan CRM’s bevatten. Vier productgroepen werden naar voor geschoven: printplaten uit IT-apparatuur, batterijen en voertuigen, neodymium magneten uit harde schijven en elektrische motoren in elektrische voertuigen, fluorescerende poeders uit kathodebuizen in tv’s en monitors en fluorescerende lampen. Voor materialen zoals palladium en kobalt zijn de terugwinningsprocessen goed ontwikkeld. Voor andere bestaan die nog niet op industriële schaal. Er moet daarom een voldoende interessant speelveld gecreëerd worden om tot een voldoende volume te komen en investeringen mogelijk te maken.

Uiteindelijk werden meer dan zestig standaarden en regelgevende referenties onder de loep genomen in het project. Weinig (enkel zes) bleken zich echter specifiek te richten op producten die CRM’s bevatten. Het consortium ontwierp daarom een set van technische vereisten, waardoor de inzameling en behandeling van deze producten om CRM’s terug te winnen een stevige basis kon krijgen. Er wordt voorgesteld om ze in de huidige procedures te integreren, zodat ze deel uitmaken van de vaste routine van inzamelaars en verwerkers. Daarnaast ging men ook managementvereisten onderzoeken voor operatoren en faciliteiten betrokken in de handling, sortering en opslag van elektronisch afval, afvalbatterijen … Er werd ook gekeken naar risicobeheer, documentatie, communicatie en duurzaamheid. Het is de bedoeling dat de Cewaste richtlijnen kunnen uitgroeien tot een standaard die kan verzekerd en geverifieerd worden. De eerste toepassingen in België, Italië, Spanje en Zwitserland, maar ook in Colombia, Rwanda en Turkije werden al opgestart. De feedback werd opgenomen in een aangepaste versie van het Cewaste schema.