De jacht op zeldzame aardmetalen is geopend

Toegang tot kritische grondstoffen zal cruciaal zijn om onze hightech levensstijl te behouden en de concurrentiekracht van Europese bedrijven te vrijwaren. Er wordt dan vooral gekeken naar de zogeheten zeldzame aardmetalen zoals germanium, hafnium, niobium … Ze klinken u misschien niet zo vertrouwd in de oren maar doen meer dan een belletje rinkelen bij producenten van onder meer elektrische wagens, zonnepanelen, batterijen en koolstofarme verwarming. Ze zijn niet zozeer zeldzaam, maar worden meestal enkel in lage concentraties in de aardkorst teruggevonden, wat ontginning duurder maakt. 

Europa definieert zeldzame aardmetalen (CRM’s) als grondstoffen die econo­misch belangrijk zijn en waar er veel risico’s bestaan in de toevoerketen. Ze zijn essentieel om het functioneren en de integriteit van onze industriële ecosystemen te bewaken. Denk bijvoorbeeld aan tungsten dat telefoons doet vibreren, gallium en indium die in ledtechnologie aanwezig zijn, siliconenmetaal in halfgeleiders, platinametalen in waterstofcellen en elektrolysers … In totaal werden er een dertigtal geïdentificeerd. Het zijn grondstoffen die stuk voor stuk cruciaal zijn in onze (toekomstige) geëletrificeerde maatschappij. Voor elektrische voertuigen en batterijen zouden we in 2030 18 keer meer lithium en 5 keer meer kobalt nodig hebben. Hoeveelheden die tegen 2050 zelfs respectievelijk maal 60 en maal 15 gaan. De vraag naar zeldzame aardmetalen voor gebruik in permanentemagneettechnologie zou tegen 2050 vertienvoudigen. Hoe groter onze duurzame ambitie, hoe groter onze honger naar deze materialen.

Vandaag is de toevoerketen van CRM’s zeer geconcentreerd. Zo staat China in voor 98% van de Europese aanvoer. Turkije zorgt voor 98% van het boraat en Zuid-Afrika staat bijna in zijn eentje in (71%) voor platinum en de metalen uit de platinum groep (iridium, rodium en ruthenium). Om een veilige en een duurzame toevoer van deze CRM’s te vrijwaren heeft de Europese Commissie in 2020 een actieplan op het getouw gezet. CRM’s zijn immers bepalend als we de stap willen zetten naar een koolstofarme maatschappij. De bedoeling is om de afhankelijkheid van Europa van andere landen en regio’s te verlagen, de aanvoer te diversifiëren door in te zetten op primaire en secundaire grondstoffen en ook de efficiëntie in het gebruik van deze grondstoffen te verhogen. Op die manier wil Europa tegelijk de concurrentiekracht van haar industrie versterken.

De organisatie European Battery Alliance moet publieke en private investeringen stimuleren, zodat er tegen 2025 aan 80% van de Europese lithium vraag kan voldaan worden met Europese bronnen. Europa wil daarbij niet alleen inzetten op meer mijnbouw, maar ook op urban mining. De recyclage-industrie heeft dus zeker zijn rol te spelen, maar ziet zich net als bij de ontginning geconfronteerd met meestal vrij lage concentraties van CRM’s in producten. Daarom stelt Europa ook een regelgevend kader op. Zo zijn er onder meer al richtlijnen in voege over de inzameling en recyclage van batterijen om die zeldzame aardmetalen terug te winnen. Maar voor de meeste zeldzame aardmetalen staat recyclage vandaag nog in de kinderschoenen. Enkel tungsten en europium doen het relatief goed met een input van respectievelijk 42% en 38%. Maar om hier echt vooruitgang in te maken zal er ook gesleuteld moeten worden aan het begin van de keten. Zodat er meer informatie beschikbaar is over welke materialen in welke hoeveelheden precies uit welke producten te recupereren vallen.   

Over welke materialen gaat het?